Ο Αθανάσιος Ορφανίδης έγραφε και σύστηνε μέχρι…
Της Χρύσως Αντωνιάδου
Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου περνά στην παγκόσμια ιστορία των χρηματοοικονομικών όχι για τις μεγάλες επιτυχίες των στελεχών της αλλά για τους Διοικητές της. Τις τελευταίες δεκαετίες, μετά την αποχώρηση του Αυξέντη Αυξεντίου, που παρέμεινε στη θέση του Διοικητή για είκοσι συναπτά έτη (Μάιος 1982 – Απρίλιος 2002), οι εκάστοτε κυβερνήσεις αντί να διαφυλάττουν την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας, διεισδύουν σε έναν κυκεώνα αντιπαραθέσεων, με επίκεντρο τους εκάστοτε Διοικητές.
Από την πλευρά τους, οι Διοικητές, που επιλέγονται και διορίζονται, μάλλον σύμφωνα με κομματικά και πολιτικά κριτήρια, παρά με βάση ακαδημαϊκά και επαγγελματικά, χωρίς να υποβαθμίσει κανείς την εμπειρογνωμοσύνη τους, βρίσκονται σε μια μόνιμη και συνεχή αντιπαράθεση με τις εκάστοτε κυβερνήσεις και σε μια διαρκή αντιπαράθεση με την προεδρία και το υπουργείο Οικονομικών, με το οποίο έπρεπε να έχουν στενή και καλή σχέση.
Άλλοτε έντονα, και άλλοτε υπογείως, η αντιπαράθεση αυτή, μόνο ζημιά επέφερε στην Κύπρο, στην κυπριακή οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Οι στενές σχέσεις
Βεβαίως, κανένας δεν μπορεί να πει ότι η κατάσταση αυτή αποτελεί αποκλειστικά ευθύνη της μιας ή της άλλης πλευράς. Εάν εκτιμήσουμε τουλάχιστον την κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, την εποχή του Πανίκου Δημητριάδη (Μάιος 2012 – Απρίλιος 2014), Αθανάσιου Ορφανίδη (Μάιος 2007 – Μάιος 2012) και Χριστόδουλου Χριστοδούλου (Μάιος 2002 – Απρίλιος 2007), θα διαπιστώσουμε ότι και οι τρεις είχαν μια στενή σχέση, άκρως εχθρική ή απόλυτα φιλική προς την εκάστοτε κυβέρνηση, η οποία οδήγησε πολλές φορές σε δύσκολα μονοπάτια…
Κανένας, βεβαίως, δεν μπορεί να λησμονήσει τη νυν Διοικήτρια Χρυστάλλα Γιωρκάτζιη που κατάφερε να… επιβιώσει εξαιτίας μη επαρκών στοιχείων εναντίον της για παύση από τη θέση της. Ίσως, βέβαια, η νυν Διοικήτρια, γνωστή για τη δυναμική της προσωπικότητα, να χρησιμοποιεί δυνατά χαρτιά για την παραμονή της στην Κεντρική Τράπεζα, ξέροντας πως στην Κύπρο «όλοι έχουν την τάτσα τους».
Οι διαπλοκές
Οι εκάστοτε διαπλοκές κυβερνώντων με επιχειρηματικούς, πολιτικούς και κομματικούς παράγοντες και η εξυπηρέτηση εκατέρωθεν συμφερόντων, και με επίκεντρο το χρηματοοικονομικό σύστημα, δημιούργησε όλα όσα προηγήθηκαν των θλιβερών ημερών του «κουρέματος» των καταθέσεων, το κλείσιμο της Λαϊκής Τράπεζας και την εξυγίανση της Τράπεζας Κύπρου.
Ο Αθανάσιος Ορφανίδης, πρώην Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας υπήρξε πρωταγωνιστής μιας περιόδου, που προηγήθηκε της χρηματοοικονομικής κρίσης. Η θητεία του συνέπεσε με τη διακύβερνηση ενός προέδρου, του Δημήτρη Χριστόφια, ο οποίος, παρόλο που αρχικώς … αγκάλιασε τον Αθανάσιο Ορφανίδη, πιστεύοντας πως ήταν σύντροφος, στην πορεία, οι δυο άνδρες δεν μπόρεσαν να συνυπάρξουν, ούτε μισό δευτερόλεπτο, στον ίδιο χώρο.
Η έκδοση για την κρίση
Ο Αθανάσιος Ορφανίδης βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Κύπρο, και μίλησε σε παρουσίαση της πρώτης παγκόσμιας έκδοσης του Κέντρου Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος με τίτλο «The Cyprus Bail-In: Policy Lessons from the Cyprus Economic Crisis». Ο κ. Ορφανίδης, αγαπημένο παιδί του Τάσσου Παπαδόπουλου, μίλησε για τις καταστροφικές αποφάσεις για τον ELA, το «κούρεμα» των καταθέσεων και άλλες οδυνηρές αποφάσεις που λήφθηκαν κατά τη διακυβέρνηση Χριστόφια.
Να υπενθυμίσουμε πως ο κ.Ορφανίδης, όπως πολλάκις δήλωνε στα ΜΜΕ, μετά το κλίμα που διαμορφώθηκε για τη μη ανανέωση του συμβολαίου του στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, είχε αποστείλει δέκα επιστολές στον Πρόεδρο Δημήτρη Χριστόφια που παρέμειναν αναπάντητες.
Οι επιστολές και συστάσεις
Στις επιστολές διατυπώνονταν προειδοποιήσεις και συστάσεις ότι «αν δεν ληφθούν μέτρα περικοπής δαπανών και δεν προχωρήσουν οι διαρθρωτικές αλλαγές, η κυπριακή οικονομία θα τεθεί σε κίνδυνο». Οι συστάσεις τους τον οδηγούν σε ανοικτή σύγκρουση με το ΑΚΕΛ και τον Δημήτρη Χριστόφια.
Ο κ. Ορφανίδης, με έντονες αριστερές καταβολές, δεν κατάφερε από την αρχή να επιπλεύσει με το ΑΚΕΛ και την αντίληψη του Προέδρου Χριστόφια για την οικονομία. Οι σχέσεις του κ.Ορφανίδη δεν ήταν επίσης ποτέ καλές με τον Υπουργό Οικονομικών Χαρίλαο Σταυράκη.
Τα ελληνικά ομόλογα
Κατηγορήθηκε, μια κατηγορία που δεν μπόρεσε να απορρίψει με ατράνταχτα στοιχεία ακόμη και σήμερα, ότι δεν έλαβε μέτρα ως εποπτική αρχή, για να μην εκτεθούν οι κυπριακές τράπεζες σε ελληνικά ομόλογα και στις ζημίες που καταγράφουν μετά το PSI.
Η απάντησή του είναι πως δεν μπορούσε να επιβάλει στις κυπριακές τράπεζες συγκεκριμένη επενδυτική συμπεριφορά, ενώ φαίνεται πως ζύγιζε το ενδεχόμενο να κατηγορηθεί ότι καλεί τις κυπριακές τράπεζες να ξεφορτωθούν ελληνικά ομόλογα.
Ωστόσο, ο κ. Ορφανίδης, που ήταν αυστηρά προσηλωμένος στις αποφάσεις και οδηγίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καθώς η Κύπρος συμμετέχει στο ευρωσύστημα, διατηρούσε την επιμονή του ότι μέχρι το τέλος το PSI αποτελεί μεγάλο λάθος, άποψη που υποστήριζε από την αρχή και η ΕΚΤ.
Μια μάχη μέχρι … τελικής πτώσης ήταν και η αντιπαράθεσή του με τον ισχυρό άνδρα της Marfin Ανδρέα Βγενόπουλο.
Ακόμη και σήμερα, παρόλο που ο πρώην Διοικητής διατηρεί τους υπέρμαχους των θέσεων του, έχει ταυτόχρονα και τους άσπονδους του φίλους.
Τελικά έφερε σε πέρας στο ακέραιο το καθήκον που του ανατέθηκε ή δεν ενήργησε έγκαιρα;
Οι μάχες του…
Το 2008, βλέποντας τα πρώτα σημάδια της κρίσης και τις επιπτώσεις στην κυπριακή οικονομία κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το κρατικό μισθολόγιο, την ανάγκη στόχευσης των κοινωνικών παροχών και τη κατανομή της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ) με βάση την παραγωγικότητα των υπαλλήλων.
Την ίδια χρονιά συγκρούεται με το ΑΚΕΛ γιατί δεν ενέδωσε στην απαίτηση για πώληση σημαντικού μέρους των αποθεματικών της Κεντρική Τράπεζα σε χρυσό.
Το 2010 ο κ. Ορφανίδης απευθύνει έκκληση στις κυπριακές τράπεζες να μην παραχωρήσουν μέρισμα στους μετόχους τους. Το αίτημα του ικανοποιείται όμως κατά το ήμισυ.
O Aθανάσιος Ορφανίδης κατηγορείται ότι δεν αντέδρασε όσο έπρεπε όταν οι κυπριακές τράπεζες αγόραζαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου με αποτέλεσμα μετά το haircut να έχουν τεράστιες ζημιές και να χρειάζονται πρόσθετα κεφάλαια.
Ο πρώην Διοικητής τεκμηριώνει τη θέση του ότι «οι αγορές κρατικών ομολόγων από το 2010 περιλαμβάνονται στα stress tests των τραπεζών και η Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να αποτρέψει την αγορά τους καθώς αντίκειτο στις ευρωπαϊκές οδηγίες». «Εάν απαγορεύαμε την αγορά ελληνικών ομολόγων τότε θα έπρεπε να απαγορεύαμε και την αγορά κυπριακών ομολόγων και άλλων χωρών που έχουν το ίδιο νόμισμα», δήλωνε.
Αντιδράσεις…
Εν ολίγοις, ο κ. Ορφανίδης αντιδρούσε με το γάντι, αποφασίζοντας να ανοίξει το στόμα του δύο μέρες πριν αποχωρίσει από την Κεντρική Τράπεζα. Μιλώντας ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών στις 30 Απριλίου 2012, ο Αθανάσιος Ορφανίδης κατηγορεί ευθέως τον Δημήτρη Χριστόφια, ότι «στη σύσκεψη κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 26 Οκτωβρίου και παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές του, δεν συμβουλεύτηκε την Κεντρική Τράπεζα, ώστε να συνεννοηθεί για τις κινήσεις που έπρεπε να γίνουν για να προστατευτεί η Κύπρος».
Δημήτρης Χριστόφιας και Χαρίλαος Σταυράκης κατηγορήθηκαν επίσης από τον Αθανάσιο Ορφανίδη για πολιτικές παρεμβάσεις για εξυπηρέτηση συμφερόντων του μεγαλομετόχου και πρώην προέδρου της Λαϊκής Τράπεζας Ανδρέα Βγενόπουλου.
Στη συνεδρία καταθέτει πως «έγινε δέκτης πολιτικών παρεμβάσεων για χαλάρωση του εποπτικού ελέγχου που ασκούσε η Κεντρική Τράπεζα». Στην ίδια συνεδρία, γνωστοποιεί πως είχε ταχθεί εναντίον του κουρέματος των ελληνικών ομολόγων και σε άρθρο του στις 17 Απριλίου 2012 γράφει πως «οι απώλειες των κυπριακών τραπεζών από την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ήταν διαχειρίσιμες».
Κατάσταση έκτακτης ανάγκης
Άκρως δραματική ήταν και η τελευταία επιστολή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στις 18 Ιουλίου 2011, στην οποία αναφέρει πως «συνυπολογίζοντας όλα τα δεδομένα, το διεθνές δυσμενές περιβάλλον, τις δυσκολίες προσφυγής σε εξωτερικό δανεισμό, τις επιπρόσθετες οικονομικές επιπτώσεις από τα πρόσφατα γεγονότα, πιστεύω ότι η οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, συγκρινόμενη με εκείνη του 1974».
Η καταστροφική Uniastrum
Επί Αθανάσιου Ορφανίδη εγκρίθηκε και η εξαγορά της ρωσικής τράπεζας Uniastrum από την Τράπεζα Κύπρου. Ο πρώην Διοικητής καταθέτει στην ερευνητική επιτροπή για το τραπεζικό σύστημα και την οικονομία για τη ρωσική τράπεζα: «Η αξιολόγηση της αξίας των ενεργητικών της τράπεζας έγινε με βάση τη λογιστική και όχι την αγοραία αξία τους. Μετά από επαφές με τις Αρχές της Τράπεζας Κύπρου και τους σχεδιασμούς που έκαναν, το αίτημα εγκρίθηκε λαμβάνοντας υπόψη και τις φοβερές προοπτικές που διάνοιγε η επένδυση».
Μια καταστροφική, όπως αποδεικνύεται επένδυση, που στοίχισε στην Τράπεζα Κύπρου και η οποία σύμφωνα με σχετική έκθεση λειτουργού της Κεντρικής Τράπεζας «η Uniastrum υπήρξε μια τράπεζα με κακό ιστορικό που απ’ ό,τι φαίνεται δεν ακολουθούσε διαδικασίες συνετής τραπεζικής πρακτικής».