Αναζητούνται οι δολοφόνοι του εγκλήματος
Της Χρύσως Αντωνιάδου
Η Τράπεζα Κύπρου πετυχαίνει ένα μεγάλο στοίχημα. Καταφέρνει να αποπληρώσει πλήρως τη χρηματοδότηση από τον ELA που της φόρτωσε η Λαϊκή Τράπεζα, μετά από συντονισμένες ενέργειες που επικεντρώνονται στους πιο κάτω άξονες:
- Την εκτεταμένη απομόχλευση μη κύριων περιουσιακών στοιχείων και δραστηριοτήτων
- Την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου το 2014
- Τη σημαντική αύξηση των καταθέσεων τα τελευταία δύο χρόνια
- Την αποπληρωμή και λήξη κρατικών ομολόγων της Κυπριακής Δημοκρατίας
- Τη μετατροπή περιουσιακών στοιχείων σε περιουσιακά στοιχεία αποδεκτά ως εξασφάλιση για πιστοδοτικές πράξεις του Ευρωσυστήματος.Η Τράπεζα Κύπρου κερδίζει το στοίχημα. Όμως, το ίδιο στοίχημα οφείλουν να πετύχουν και όλοι όσοι έχουν αναλάβει να καταγράψουν, να διερευνήσουν και να αποδώσουν ευθύνες σε όσους σχετίζονται με την παροχή έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (Emergency Liquidity Assistance – ELA) στη Λαϊκή Τράπεζα, μια τράπεζα που ήξεραν πως δεν ήταν φερέγγυα και αξιόχρεη.
Η απόδοση ευθυνών
Από τον Μάιο του 2012 όλα τα αρμόδια όργανα, ακόμη και αυτά που δεν… ήξεραν ή ήξεραν και έκαναν τα … στραβά μάτια αντιλαμβάνονται πως η Λαϊκή Τράπεζα δεν είναι φερέγγυα. Χαρακτηριστικές είναι οι καταθέσεις των μελών του τελευταίου Διοικητικού Συμβουλίου της Λαϊκής Τράπεζας στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως η οποία και ενδιατρίβει στο θέμα της λειτουργίας των θεσμών του χρηματοπιστωτικού συστήματος την περίοδο πριν τις αποφάσεις του Eurogroup: «Η ανάγκη για απορρόφηση ELA απορρέει από μια σειρά γεγονότων που σε συνδυασμό μεταξύ τους επίδρασαν αρνητικά στην ικανότητα της τράπεζας να ανταποκριθεί σε ρευστό».
Η Τράπεζα Κύπρου υλοποιεί ένα κύριο στρατηγικό στόχο και, όπως ο Διευθύνων Σύμβουλος του Συγκροτήματος Τζον Χούρικαν σχολιάζει σε γραπτή δήλωσή του, την περασμένη Πέμπτη: «Η πλήρης αποπληρωμή της χρηματοδότησης από τον ELA αποτελούσε στρατηγικό στόχο της Τράπεζας κατά τα τελευταία τρία χρόνια και σηματοδοτεί την ομαλοποίηση της χρηματοδοτικής της δομής. Η ενέργεια αυτή θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη των ενδιαφερόμενων μερών ότι η Τράπεζα γίνεται ένας ισχυρότερος, ασφαλέστερος και πιο επικεντρωμένος οργανισμός, ικανός να επιτύχει διατηρήσιμες αποδόσεις για τους μετόχους μεσοπρόθεσμα».
Τα ερωτήματα αναμένουν απαντήσεις και παραδειγματική τιμωρία όλων όσοι ευθύνονται. Γιατί υπάρχουν πολύ σοβαρές ευθύνες και μια σειρά από καυτά ερωτήματα:
- Γιατί η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου επέτρεψε στη Λαϊκή Τράπεζα να εξαρτιέται σε τόσο μεγάλο βαθμό από την απορρόφηση έκτακτης ρευστότητας;
- Γιατί οι αρμόδιοι φορείς επέτρεψαν στη Λαϊκή Τράπεζα να λαμβάνει υπέρογκα ποσά ELA, ποσά που ορισμένες φορές ξεπερνούσαν το 50% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Κύπρου, ξέροντας πως τα ποσά αυτά δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα έκτακτα προβλήματα ρευστότητας μιας τράπεζας;
- Γιατί η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου παρόλο που ήταν ενήμερη από τον Δεκέμβριο του 2012 όταν τέθηκε ενώπιόν της το προσχέδιο της έκθεσης του οίκου Pimco ότι ορισμένες τράπεζες ήταν αφερέγγυες, προέβαινε σε ενέργειες προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για τη χορήγηση ELA;
- Γιατί η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου συνέχισε να παραχωρεί ρευστότητα στη Λαϊκή Τράπεζα μέσω του ELA στο χρονικό διάστημα από την αναδοχή των δικαιωμάτων προτίμησης της Τράπεζας από το κράτος και μέχρι που τέθηκε σε καθεστώς εξυγίανσης;
- Γιατί η Λαϊκή Τράπεζα στήριξε για 18 μήνες τη βιωσιμότητά της σε ένα εργαλείο νομισματικής πολιτικής που χρησιμοποιείται μόνο βραχυπρόθεσμα, γνωρίζοντας πως ο ELA παραχωρείται μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις άντλησης ρευστότητας;
- Ποιοι και γιατί με τους χειρισμούς τους δεν αναζήτησαν άλλους τρόπους ανάκαμψης και επίλυσης των προβλημάτων ρευστότητας της Τράπεζας;
- Γιατί και ποιοι ευθύνονται που η Τράπεζα, στα αρχικά στάδια της εμφάνισης του προβλήματος, δεν αντιλήφθηκε έγκαιρα το πολιτικοοικονομικό περιβάλλον και δεν προχώρησε στη λήψη των κατάλληλων μέτρων, θωρακίζοντας τον χρηματοπιστωτικό οργανισμό;
- Ποιοι είναι οι λόγοι που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διοχέτευε ELA, χωρίς να διατυπώνει την αντίθεσή της για τη διοχέτευσή της από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου προς μια τράπεζα που πληρούσε τα απαιτούμενα κριτήρια μόνο εικονικά;Μετά το 2008 οι καταθέσεις της θυγατρικής της Λαϊκής Τράπεζας στην Ελλάδα καταγράφουν χαμηλότερα ποσά από το ύψος των δανείων που είχαν παραχωρηθεί. Το κενό πρέπει επειγόντως να καλυφθεί από τη ρευστότητα της μητρικής τράπεζας, δηλαδή της Λαϊκής Τράπεζας στην Κύπρο. Το κενό αυτό δημιουργεί προβλήματα στα ρευστά διαθέσιμα που αρχίζουν σιγά σιγά να εξαντλούνται. Παράλληλα αρχίζουν να δημιουργούνται και αυξημένες προβλέψεις για επισφαλή δάνεια στο ελληνικό δανειακό χαρτοφυλάκιο.
Σύμφωνα με καταθέσεις εκπροσώπων της Τράπεζας στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, μεγάλο μέρος των δανείων δεν καλύπτονται από επαρκείς εξασφαλίσεις ή παραχωρούνται με ειδικούς όρους.
- Τον Μάρτιο του 2011 η θυγατρική της τράπεζας στην Ελλάδα συγχωνεύεται με τη μητρική τράπεζα στην Κύπρο. Η συγχώνευση επικυρώνεται τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους με απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας. Το ίδιο διάστημα παρατηρείται μια αλλαγή στη δομή του χρέους της Λαϊκής Τράπεζας. Το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών της Τράπεζας, προερχόμενες από ελλαδικές πηγές, μεταφέρεται στο μεγαλύτερό του μέρος στην Κύπρο.
Τον Μάρτιο του 2012, η Τράπεζα καταγράφει σημαντικές ζημιές μετά τη διαγραφή της ονομαστικής αξίας των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου με την απόφαση του Eurogroup. Το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων στοιχίζει στην Τράπεζα περίπου 2,5 δις ευρώ.
Όμως, η Λαϊκή Τράπεζα, αντλεί, διαχρονικά, πόρους από διάφορα χρηματοοικονομικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας όπως και άλλες τράπεζες. Με τη μείωση των αγοραίων αξιών των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου, δεν υπάρχουν επαρκείς εξασφαλίσεις και η Τράπεζα υποχρεώνεται να υποθηκεύει ως εγγυήσεις περισσότερα περιουσιακά στοιχεία.
Τον Ιούνιο του 2012, με αναδοχή των δικαιωμάτων προτίμησης της έκδοσης κεφαλαίου της Λαϊκής Τράπεζας από την Κυπριακή Δημοκρατία, ύψους 1,8 δις ευρώ και την εξάλειψη της πρόσβασης στη διατραπεζική αγορά, η Τράπεζα έχει την ευθύνη να κάνει προβλέψεις για τα επισφαλή δάνειά της. Οι προβλέψεις είναι πολύ μεγαλύτερες από τους υπολογισμούς της. Οι δραστηριότητές της στην Ελλάδα ανατρέπουν πλήρως τους υπολογισμούς. Τα χρεόγραφα της δημιουργούν επίσης προβλήματα.Η φήμη της επηρεάζεται καταλυτικά. Το κοινό αρχίζει να μην την εμπιστεύεται και αποσύρει μαζικά καταθέσεις από την Κύπρο και την Ελλάδα. Το πρόβλημα της ρευστότητας αυξάνεται.
Τους μήνες Μάΐο και Ιούνιο του 2012 ο ELA εκτινάσσεται στα ύψη. Εκπρόσωποι τού τότε Δ.Σ. της Τράπεζας δηλώνουν στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής πως τα δάνεια της Τράπεζας που παρέχονταν ως εξασφαλίσεις στον ELA, μετά από κάποιο στάδιο, θεωρούνται ως κακής ποιότητας και κρίνονται μη επαρκείς εξασφαλίσεις.
Η Υπηρεσία θησαυροφυλακίου (Treasury) της Λαϊκής Τράπεζας αδυνατεί να προμηθεύσει με ρευστό τα καταστήματά της. Η Τράπεζα αναγκάζεται να προσφύγει στον ELA και σταδιακά εξαρτιέται πλήρως από αυτόν.
Ο τότε πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Λαϊκής Τράπεζας Μιχάλης Σαρρής δηλώνει στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή πως «όλα τα περιουσιακά στοιχεία της εν λόγω Τράπεζας, ακόμα και αυτά της Ελλάδας ήταν υποθηκευμένα στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου για τους σκοπούς του ELA».
Οι καυτές περίοδοι του ELA
27 Σεπτεμβρίου του 2011 – πριν και μετά τις κρίσιμες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Οκτώβριο του 2011
- Κούρεμα ελληνικών ομολόγων κατά 50%
- δέσμευση της Κυπριακής Δημοκρατίας να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζές της μέχρι τον Ιούνιο του 2012)
Ιανουάριος 2012 – την επίσημη ανακοίνωση των προκαταρκτικών οικονομικών αποτελεσμάτων της Τράπεζας για το 2011
- Αναγνωρίζονται ζημιές €2,5 δις λόγω του κουρέματος των ελληνικών ομολόγων.
- Απολογισμός περιόδου: ELA = €4,5 δις.
Μέχρι 16 Μαΐου 2012, ημερομηνία διορισμού υπηρεσιακής κυβέρνησης στην Ελλάδα
- Αναποτελεσματικές προσπάθειες για εξεύρεση νέων ιδιωτικών κεφαλαίων
- Προσπάθειες για αποξένωση των ελληνικών εργασιών, οι οποίες λόγω της αβεβαιότητας για την παραμονή της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ δημιουργούν εμπόδια για τη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών στην ανακεφαλαιοποίηση της τράπεζας
Απολογισμός περιόδου: ELA = €3,8 δις.
Μέχρι τις 3 Ιουλίου 2012, δεύτερη προεκλογική περίοδο στην Ελλάδα
- Υποβολή επίσημου αιτήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας για παραχώρηση χρηματοδοτικής στήριξης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ΕΜΣ)
- Παραχώρηση κρατικής στήριξης στην τράπεζα ύψους €1,8 δις
Απολογισμός περιόδου: ELA = €9,8 δις.
Διαπραγματεύσεις με την Τρόικα – κατ’ αρχήν συμφωνίας μνημονίου τον Νοέμβριο του 2012. Μετά την καταρχήν συμφωνία – τις αποφάσεις των δύο Eurogroup Μαρτίου 2013
- Κούρεμα καταθέσεων
- Κλείσιμο της τράπεζας
- Μεταφορά ELA στην Τράπεζα Κύπρου.
Μηχανισμός Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας
O Μηχανισμός Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας (ΕLA) είναι νομισματικό εργαλείο μέσω του οποίου παραχωρείται ρευστότητα από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες σε φερέγγυες και αξιόχρεες τράπεζες, σε έκτακτες συνθήκες, εφόσον παραχωρούνται ικανοποιητικές εξασφαλίσεις.
Η ρευστότητα παραχωρείται όταν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντιμετωπίζουν προσωρινή έλλειψη ρευστότητας και δεν μπορούν να την εξασφαλίσουν μέσω των αγορών ή μέσω της συμμετοχής τους σε πιστοδοτικές πράξεις του ευρωσυστήματος.
Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες για να αντισταθμίσουν τους κινδύνους που αναλαμβάνουν παρέχοντας ρευστότητα, ζητούν από την τράπεζα να παραχωρήσει εξασφαλίσεις από στοιχεία του ενεργητικού της και επιβάλλουν τόκο επί του ποσού του δανείου.
Ο ELA δεν αποτελεί δικαίωμα των τραπεζών. Επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια της εθνικής κεντρικής τράπεζας, η οποία αξιολογεί την κρισιμότητα της κατάστασης και λειτουργεί ως δανειστής έσχατης ανάγκης, παρέχοντας ELA αφού εξασφαλίσει προηγουμένως τη μη ένσταση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το Δ.Σ. της ΕΚΤ αποφασίζει κατά πόσον ο ELA μπορεί να παρασχεθεί από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες με βασικό κριτήριο απόφασης την πιθανή παρεμβολή του ELA στην αποτελεσματική εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής του ευρωσυστήματος.